تعقل در انار (قرآن)قرآن کریم با یادآوری مراحل تبدیل شکوفه انار به میوه، و چینش دانه های آن، از انسان می خواهد تا در آن تفکر نماید. ۱ - تفکر در زمان ثمر دادن درخت انارزمان به ثمر نشستن درخت انار تا مرحله رسیدن میوه آن، شایان مطالعه و تفکر عمیق می باشد. ...والرمان مشتبها وغیر متشـبه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه...(و اوست كسى كه از آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه گياه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمى آوريم و از شكوفه درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و زيتون و انار همانند و غير همانند خارج نموديم به ميوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه ایمان مى‌آورند نشانه هاست.) ۲ - تعقل در مراحل به ثمر نشستن میوه انارتفکر در سیر به بار نشستن میوه انار و تفاوت بین میوه های مختلف زمینه ساز خداشناسی و توحید الهی است. وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب والزیتون والرمان مشتبها وغیر متشـبه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون (و اوست كسى كه از آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه گیاه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمى آوريم و از شكوفه درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و زیتون و انار همانند و غير همانند خارج نموديم به ميوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه ايمان مى‌آورند نشانه هاست.) ۳ - تفسیر مرتبظسماء به معناى سمت بالا است . بنابراین هر چیزى در فوق انسان قرار گرفته باشد و بر سر آدمى سایه افکنده باشد سماء نامیده مى شود، و مراد از اینکه فرمود:«فاخرجنا به نبات کل شى ء » بطورى که دیگران نیز گفته اند این است که ما به وسیله آبی که از آسمان مى فرستیم گیاهان را مى رویانیم ، و آن قوه نموى که در روئیدنی ها است به ظهور درآورده گیاهان و درختان و آدمیان و سایر انواع حیوانات را نمو مى دهیم . خضر به معناى اخضر (سبز) و گویا مخفف خاضر است ، و (تراکب حب) انعقاد بعضى بر بالاى بعضى دیگر است ،نظیر خوشه گندم که در آن دانه ها روى هم قرار دارد، و طلع به معناى اولین مرحله ظهور خرما بر شاخه هاى نخل است ، و قنوان جمع قنو و به معناى عذق به کسر عین است که خوشه خرما را گویند، و دانیة به معناى نزدیک و مشتبه و غیر متشابه به معناى هم شکل و مخالف در شکل نوعى است ، و ینع میوه ، رسیدن و پخته شدن آن را گویند. خداى تعالى در این آیه شریفه چند فقره از چیزهایى را که به دست قدرت خود آفریده خاطرنشان ساخته تا آنانکه داراى عقل و بصیرتند در خلقت آنها نظر کرده و بدین وسیله به توحید خداى تعالى راه یابند: بعضى از آن مذکورات امورى هستند مربوط به زمین ، مانند شکافتن دانه هاى گیاهان و هسته هاى درختان و امثال آن ، بعضى دیگر امورى هستند مربوط به آسمان ، مانند پدید آوردن شب و صبح و به وجود آوردن آفتاب و ماه و ستارگان ، بعضى دیگر مربوط به خود آدمى و اینکه تمامى افراد بشر از یک فرد منشعب شده ، که بعضى از آنان مستقر و بعضى دیگر مستودعند، و بعضى دیگر امورى هستند مربوط به همه آن مذکورات ، و آن فرستادن باران از آسمان و فراهم ساختن غذا براى نباتات ، میوه ها، حیوانات و آدمیان و رویاندن اشیایى که قوه روئیدن دارند مانند گیاه و حیوان و انسان است . ۴ - پانویس
۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۴۳۱، برگرفته از مقاله «تعقل در انار». |